डॉ. सुनील भट, उपाध्यक्ष, ऑन्कॉलॉजी कॉलेजियम, नारायण हेल्थ ग्रुप ऑफ हॉस्पिटल्स, डायरेक्टर आणि क्लिनिकल लीड पेडियाट्रिक हेमेटोलॉजी, ऑन्कॉलॉजी आणि ब्लड आणि मॅरो ट्रान्सप्लांटेशन, नारायण हेल्थ सिटी बंगळूर
कर्करोग हा अजूनही आपल्या समाजात कलंक बनून राहिला आहे आणि सामान्य लोकांमध्ये बाल कर्करोगाविषयी अजिबात माहिती नसल्याचे दिसून येते. बालपणीचे अनेक आजार व्हायरस आणि बॅक्टीरियामुळे होतात. कर्करोग किंवा कॅन्सर हा एक गंभीर आजार आहे, ज्याच्याबद्दल पालकांना माहिती असणे आवश्यक आहे. सर्व संभाव्य धोक्यांबाबत जागरूक राहून आपल्या मुलांच्या आरोग्याला अग्रक्रम देणे पालकांच्या दृष्टीने आवश्यक आहे.
दर वर्षी जगभरात 3 लाख पेक्षा जास्त मुलांना कर्करोग झाल्याचे निदान होते. त्यापैकी सुमारे 50000 मुले ही भारतातली असतात.
गेल्या काही वर्षांमध्ये कर्करोगाच्या उपचारांत आणि रुग्णाला जगवण्याच्या प्रयत्नांत लक्षणीय प्रगती झाली आहे, परिणामी, मृत्युदरात 69% घट झाली आहे. शिवाय, 85% मुले, ज्यांच्यात कर्करोगाचे निदान होते आणि ज्यांना योग्य उपचार आणि देखभाल मिळते, ती बरी होतात आणि अधिक काळ जगतात.
“माझेच मूल का?”
बाल कर्करोग हा प्रौढांना होणाऱ्या कर्करोगापेक्षा अनेक प्रकारे लक्षणीय रित्या वेगळा असतो, जसा की:
- प्रौढांना होणाऱ्या कर्करोगात पर्यावरण / जीवनशैली या परिबळांची लक्षणीय भूमिका असते, तर यांच्या विरुद्ध बाल कर्करोग हा काही वेळा डाऊन्स सिंड्रोम सारख्या आनुवंशिक प्रकारांमुळे किंवा RB1 व्हेरियन्ट जनुक असल्यास उद्भवू शकतो. मात्र, बाल कर्करोग हा बहुतांशी, वाढत्या पेशींमधील जनुकात होणाऱ्या यादृच्छिक बदलांमुळे होतो.
- लहान मुले सामान्यतः उपचारांना चांगला प्रतिसाद देतात, ज्यामुळे अधिक चांगले परिणाम मिळतात.
- कर्करोगाच्या उपचाराचे दुष्परिणाम होऊ शकतात, जे गंभीर असतात आणि दीर्घकाळ टिकतात परंतु, त्या मनाने लहान मुलाला कर्करोग-मुक्त करणे बऱ्यापैकी संभाव्य असते.
“धोक्याचे संकेत“
कारण कळू न शकता आलेला आणि 2 आठवड्यांपासून ताप कायम राहणे आणि सर्वसामान्य उपचारांना प्रतिसाद न मिळणे.
- अकारण फिकटपणा येणे आणि अतिरिक्त थकवा जाणवणे. हा हिमोग्लोबिन (लाल रक्तपेशी) कमी झाल्याचा संकेत असू शकतो.
- सहज जखम होणे किंवा रक्तस्राव होणे, हे प्लेटलेट्सची निर्मिती कमी होत असल्याचे सूचक असू शकते. उदा. त्वचेवर जखम होणे, नाकातून आणि हिरड्यांमधून रक्तस्राव होणे.
- शरीरात कुठेही असामान्य गाठ किंवा सूज दिसणे. उदा. मानेवर सूज येणे. कधीकधी पोटात कडकपणा जाणवणे.
- पाय दुखण्याची तक्रार किंवा लंगडणे (आघातामुळे नाही)
- सकाळी डोके दुखणे, ज्याचा संबंध बऱ्याचदा सतत होणाऱ्या उलट्यांशी असतो.
- डोळ्यांत टॉर्च मारला असता डोळ्यांत किंवा दृष्टीत अचानक बदल होणे जसे की, पांढरी अपारदर्शकता उद्भवणे.
“सर्वात सामान्य बाल कर्करोग”
- ल्युकेमिया: 2 ते 6 वयोगटातील मुलांमध्ये याचे प्रमाण जास्त असते. एकंदर बाल कर्करोगांमध्ये याचे प्रमाण 30% आहे.
- मेंदू आणि पाठीच्या माणक्यातील गाठी: लहान मुलांमधील हा दुसऱ्या क्रमांकाचा सर्वात सामान्य कर्करोग आहे. एकंदर बाल कर्करोगांमध्ये याचे प्रमाण 26% आहे.
- न्यूरोब्लास्टोमा: न्यूरोब्लास्टोमाच्या 90% केसेस 5 वर्षांखालील मुलांमध्ये आढळतात.
- नेफ्रोब्लास्टोमा (विल्म्स ट्यूमर): बाल कर्करोगात विल्म्सचे प्रमाण 5% आहे. हा कर्करोग बालकाच्या एका किंवा दोन्ही मूत्रपिंडातून सुरू होतो.
- ऑस्टीओसारकोमा (हाडाचा कर्करोग): या प्रकारचा कर्करोग मोठ्या वयाच्या मुलांमध्ये आढळतो. सरासरी वय वर्ष 15 असताना या रोगाचे निदान होते.
“उपचार पद्धती”
बाल कर्करोगावरील उपचारांत याचा समावेश असू शकतो:
- शस्त्रक्रिया: कर्करोगाने ग्रस्त पेशी किंवा गाठी काढून टाकणे.
- किमोथेरपी: कर्करोगाच्या पेशी मारण्यासाठी वैद्यकीय औषधांचा उपयोग करणे.
- रेडिएशन थेरपी: कर्करोगाच्या पेशी मारण्यासाठी तेजस्वी ऊर्जेचा उपयोग करणे.
- बोन मॅरो (स्टेम सेल) ट्रान्सप्लांट: रक्तप्रवाहात निरोगी स्टेम सेल्स सोडणे, जेणे करून त्या नवीन निरोगी रक्त, बोन मॅरो आणि रोगप्रतिकारक प्रणालीच्या पेशी उत्पन्न करू शकतील.
- CART सेल थेरपी आणि अन्य इम्यूनोथेरपी – विशिष्ट प्रोटीन्स किंवा कर्करोगाच्या पेशींना लक्ष्य बनवून बालकाची स्वतःची रोगप्रतिकारक प्रणाली मजबूत करून कर्करोगास लढा देणे.
“महत्त्वाच्या मुद्द्याचा सामना करणे”
कर्करोगाचे निदान होणे ही त्या रुग्ण बालकाला आणि त्याच्या कुटुंबियांना हवालदिल करणारी बाब असते. उपचार करताना मानसिक, भावनिक आणि सामाजिक समस्यांकडे देखील लक्ष देणे गरजेचे असते. मुलांना त्यांच्या आजाराबाबत धीर देऊन उपचाराची योजना त्यांना स्पष्टपणे समजावून दिली पाहिजे. बराच काळ हॉस्पिटलमध्ये राहण्याची गरज, आहारातील पथ्ये, काही हालचाली करण्यावरील बंधने आणि समाजापासून दूर राहणे इ. बाबी लहान मुलांना व्यवस्थित समजावून सांगितल्या पाहिजेत.
रुग्णाच्या कुटुंबियांना त्यांच्यासारखीच परिस्थिती गुदरलेल्या इतर कुटुंबांकडून आधार मिळवून देण्यासाठी, थेरपी घेण्यासाठी किंवा त्यांना संकटकाळात हलकेफुलके क्षण देण्यासाठी समाजसेवकांची मदत घेतली पाहिजे.
प्रभावित मुलाच्या भावंडांना भीती, गोंधळ, ईर्ष्या यांसारख्या विविध भावना अनुभवास येऊ शकतात. आपल्या आई-वडिलांचे लक्ष आजारी मुलावर केंद्रित झाल्यामुळे त्यांना उपेक्षित वाटू शकते. त्यामुळे भावंडांसाठी वातावरण सामान्य ठेवणे तितकेच महत्त्वाचे आहे.
“प्रत्येक मुलाला कर्करोग-मुक्त भविष्य मिळाले पाहिजे; चला तर मग, एकत्र होऊ या, जागरूकता आणू या आणि बरे होण्यासाठी धडपडणाऱ्या छोट्या शिलेदारांना आधार देऊ या.”
संदर्भ
- Cancer Research UK. Children’s cancer statistics: Children’s cancers mortality. येथे उपलब्ध आहे: https://www.cancerresearchuk.org/health-professional/cancer-statistics/childrens-cancers#heading-One. सप्टेंबर 2021 मध्ये पाहिले.
- Cancer Research UK. Children’s cancer statistics: Children’s cancers survival. येथे उपलब्ध आहे: https://www.cancerresearchuk.org/health-professional/cancer-statistics/childrens-cancers#heading-Two. सप्टेंबर 2021 मध्ये पाहिले.