“वित्‍तीया सशक्तिकरण दिवस” साजरा केला जाणार
09 ऑक्टोबर 2023 ते 13 ऑक्टोबर 2023: मुख्य पोस्टमास्टर जनरल ऑफिस, महाराष्ट्र सर्कल, मुंबई – 400 001 साजरा करत आहे
मुंबई : बर्नमध्ये युनिव्हर्सल पोस्टल युनियनच्या मुख्यालयाच्या स्थापनेच्या वर्धापनदिनानिमित्त जागतिक पोस्ट दिवस साजरा केला जातो आणि दरवर्षी 09 ऑक्टोबर रोजी आयोजित केला जातो. पोस्ट विभाग 09 ऑक्टोबर 2023 ते 13 ऑक्टोबर 2023 या कालावधीत राष्ट्रीय पोस्टल सप्ताह 2023 साजरा करत आहे.
भारत पोस्ट देशाच्या दळणवळण आणि लॉजिस्टिक प्रणालीचा एक महत्त्वाचा भाग आहे, ज्यामध्ये कालांतराने महत्त्वपूर्ण बदल झाले आहेत. 1854 मध्ये ब्रिटीश राजवटीत त्याची स्थापना झाल्यापासून, इंडिया पोस्टने देशाच्या गरजा पूर्ण केल्या आहेत.
बहुआयामी पोस्टल, आर्थिक आणि किरकोळ सेवा प्रदाता म्हणून त्याच्या वर्तमान भूमिकेशी जुळवून घेतले आहे.
20 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात इलेक्ट्रॉनिक संप्रेषणाच्या आगमनाने महत्त्वपूर्ण बदल घडवून आणले आणि संबंधित राहण्यासाठी इंडिया पोस्टने स्पीड पोस्ट आणि एक्सप्रेस पार्सल पोस्ट सारख्या सेवा सुरू करून तांत्रिक बदलांशी जुळवून घेतले. वेगाने आधुनिक होत असलेल्या समाजाच्या बदलत्या गरजा पूर्ण करताना जलद आणि अधिक कार्यक्षम टपाल सेवा प्रदान करणे हे या नवकल्पनांचे उद्दिष्ट आहे.
2018 मध्ये इंडिया पोस्ट पेमेंट्स बँक (IPPB) लाँच करण्याचा आणखी एक महत्त्वाचा टप्पा होता. बँकिंग नसलेल्या आणि बँक नसलेल्या लोकसंख्येला बँकिंग सेवा प्रदान करण्यासाठी तंत्रज्ञानाचा लाभ घेणे हा त्याचा उद्देश होता. टपाल कार्यालये आणि मोबाईल फोनद्वारे उपलब्ध असलेल्या IPPB च्या सेवांनी आर्थिक समावेशात आघाडी घेतली. यासह, वस्तूंच्या वितरणासाठी ई-कॉमर्स कंपन्यांशी करार करून इंडिया पोस्टने आपल्या किरकोळ सेवांचा विस्तार केला. भारतातील ऑनलाइन शॉपिंगच्या वाढीमुळे इंडिया पोस्टला लॉजिस्टिक साखळीतील तिची भूमिका पुन्हा परिभाषित करण्याची आणि ई-कॉमर्स इकोसिस्टममधील प्रमुख खेळाडू बनण्याची संधी मिळाली.
सध्याच्या डिजिटल क्रांतीने इंडिया पोस्टला आणखी नवनवीन प्रयोग करण्यास प्रेरित केले आहे. ग्राहकांचा अनुभव सुधारण्यासाठी मोबाईल ऍप्लिकेशन्स आणि ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म उपलब्ध करून देण्यात आले आहेत, ज्यामुळे त्यांना पार्सलचा मागोवा घेणे, पोस्टल सेवांमध्ये प्रवेश करणे आणि त्यांचे आर्थिक व्यवस्थापन सुलभतेने करता येणे शक्य आहे. शिवाय, अलिकडच्या वर्षांत इंडिया पोस्टचे लक्ष सतत वाढले आहे. संस्थेने इको-फ्रेंडली उपक्रम राबवले आहेत, ज्यात मेल डिलिव्हरीसाठी इलेक्ट्रिक वाहनांचा वापर आणि पेपरलेस कम्युनिकेशनला प्रोत्साहन देणे समाविष्ट आहे. हे प्रयत्न पर्यावरणाबाबत जागरूक असलेल्या जागतिक ट्रेंडशी सुसंगत आहेत.
थोडक्यात, तांत्रिक प्रगती, आर्थिक बदल आणि सामाजिक बदलांचा अवलंब करून भारतीय पोस्टमध्ये गेल्या काही वर्षांत उल्लेखनीय बदल झाले आहेत. टपाल सेवा प्रदाता म्हणून त्याच्या सुरुवातीपासून, ते आता आर्थिक सेवा, ई-कॉमर्स लॉजिस्टिक आणि डिजिटल सोल्यूशन्समध्ये वैविध्यपूर्ण झाले आहे. भारत जसजसा विकसित होत जाईल, तसतसे इंडिया पोस्टच्या सेवा देखील नाविन्यपूर्णता, सर्वसमावेशकता आणि कार्यक्षमतेची बांधिलकी दर्शवितात.
तथ्ये आणि आकडेवारी
महाराष्ट्र वर्तुळात महाराष्ट्र आणि गोवा या दोन राज्यांचा समावेश होतो. यात 6 झोन, 43 पोस्टल विभाग आणि 7 RMS विभाग आहेत. महाराष्ट्र आणि गोव्यात पोस्ट ऑफिसच्या विस्तृत नेटवर्कसह म्हणजे 61 मुख्य पोस्ट ऑफिस, 2157 सब पोस्ट ऑफिस आणि 11,812 शाखा पोस्ट ऑफिस ग्रामीण भागात विस्तारित, एकूण 19,930 विभागीय कर्मचारी आणि 19,269 ग्रामीण डाक सेवकांसह पोस्ट विभाग सक्षम आहे. बँकिंग आणि वितरण सेवा प्रदान करा.
गेल्या पाच वर्षांत, महाराष्ट्र मंडळाने 5465 पोस्टल सहाय्यक, 5863 पोस्टमन/मेल गार्ड आणि 3635 मल्टी-टास्किंग स्टाफची भरती केली आहे. याशिवाय 9344 ग्रामीण डाक सेवकांना (GDS) ग्रामीण भागातील शाखा पोस्ट ऑफिसमध्ये सेवा करण्याची संधी देण्यात आली आहे. चालू वर्षात, GDS च्या भरतीसाठी 6282 पदे अधिसूचित करण्यात आली आहेत, ती भरण्याची प्रक्रिया प्रगतीपथावर आहे.
ई-कॉमर्स मार्केट काबीज करण्यासाठी पार्सल संचालनालयाची स्थापना करण्यात आली आहे. पार्सलच्या थेट आणि यांत्रिक वितरणासाठी महाराष्ट्र मंडळात पार्सल प्रक्रियेसाठी 27 नोडल वितरण केंद्रे कार्यरत आहेत. भारतीय पोस्ट आणि रेल्वेच्या सक्षम पायाभूत सुविधांचा लाभ घेण्यासाठी भारतीय रेल्वेसोबत संयुक्त पार्सल उत्पादन रेल गति शक्तीसाठी करार करण्यात आला आहे. सर्व प्रकारच्या पार्सलची सरासरी दैनिक पावती अंदाजे 44,500 आहे. सर्व श्रेणीतील मेलची सरासरी दैनिक पावती 18.95 लाख आहे.
पोस्टल एक्सपोर्ट सेंटरच्या माध्यमातून इंडिया पोस्टने जागतिक बाजारपेठेत प्रवेश केला आहे. महाराष्ट्र सर्कलमध्ये 56 पोस्टल निर्यात केंद्र कार्यरत आहेत, ज्यामध्ये लहान आणि मध्यम निर्यातदारांनी आपली नोंदणी केली आहे. हे निर्यातदार पार्सलच्या व्यावसायिक निर्यातीच्या अखंड बुकिंगसाठी ऑनलाइन पोस्टल बिल ऑफ एक्सपोर्ट दाखल करू शकतात.
इंडिया पोस्ट हे जगातील सर्वात मोठे पोस्टल नेटवर्क आहे, जे भारतातील दळणवळण आणि आर्थिक सेवांसाठी महत्त्वपूर्ण जीवनरेखा म्हणून काम करते. पोस्ट ऑफिस हे एक स्टॉप शॉप आहे. महाराष्ट्र वर्तुळात, 41 कार्यालये पासपोर्ट सेवा केंद्रे म्हणून काम करतात, 1288 कार्यालये आधार सेवा पुरवतात, 52 कार्यालये रेल्वे तिकीट बुकिंगची सुविधा देतात, 15,169 पोस्ट कार्यालये सामान्य सेवा केंद्रांच्या सेवा पुरवतात. सर्व पोस्ट ऑफिस विमा आणि आर्थिक सेवा प्रदान करतात. महाराष्ट्र सर्कलमध्ये 75 एटीएम बसवण्यात आले आहेत.
पोस्ट ऑफिस सेवा जसे पोस्टल लाइफ इन्शुरन्स, कोअर बँकिंग सेवा, इंडिया पोस्ट पेमेंट्स बँक सेवा आणि इतर पोस्टल सेवा जसे आरआयसीटी उपकरणे वापरून पोस्टल लेखांचे बुकिंग आणि वितरण 118
09.10.2023 ते 13.10.2023 या कालावधीत “वित्‍तीया सशक्तिकरण दिवस” साजरा केला जाणार
10 ऑक्टोबर 2023 रोजी वित्‍तीय सशक्‍तीकरण दिवस हा टपाल सप्ताह साजरा करण्यासाठी साजरा केला जात आहे. डाक समुदाय विकास कार्यक्रम (डाक चौपाल) संपूर्ण महाराष्ट्रात 113 ठिकाणी केंद्र, राज्य आणि स्थानिक स्वराज्य संस्थांमधील सर्व भागधारकांच्या सक्रिय सहभागाने आयोजित करण्यात आला आहे. डाक कम्युनिटी डेव्हलपमेंट प्रोग्राम (DCDP) चा उद्देश केंद्र सरकार, राज्य सरकार आणि स्थानिक प्राधिकरणांच्या सर्व कल्याणकारी योजना केवळ लाभार्थ्यांसाठी एकाच व्यासपीठावर आणणे आहे. यामध्ये सर्व प्रचलित योजनांबद्दल आणि अशा लाभांचा लाभ घेण्याच्या साधनांबद्दल लोकांमध्ये जागरुकता निर्माण करणे देखील समाविष्ट आहे. चौपाल दरम्यान, महाराष्ट्र मंडळाने विविध श्रेणीतील एसबीची ९३८७ खाती उघडली.
तसेच, महाराष्ट्र सर्कलमधील 33 ठिकाणी ग्राहक, एजंट, GDS आणि विभागीय कर्मचार्‍यांसाठी POSB प्रश्नमंजुषा आयोजित करण्यात आल्या होत्या. आयोजित POSB प्रश्नमंजुषा स्पर्धेत 951 जणांनी सहभाग घेतला. सर्व भागधारकांमध्ये, विशेषत: ग्राहकांमध्ये (ज्येष्ठ नागरिक/महिला/शाळकरी मुले इ.) कुतूहल आणि जागरूकता निर्माण करणे हा यामागचा उद्देश आहे.
या दिवसादरम्यान, महाराष्ट्र मंडळाने प्रत्येक विभागात DCDP (डाक चौपाल) वर नवीन PLI/RPLI धोरणे खरेदी करण्यासाठी विशेष मोहीम आयोजित केली आणि 3347 पॉलिसींमधून 122 कोटी रुपयांच्या विमा रकमेचा व्यवसाय केला.
