भारत स्वतःला जागतिक स्तरावर केंद्रस्थानी ठेवत आहे, विशेषत: पारंपारिक औषध पद्धतीच्या प्रचारासाठी : सर्बानंद सोनोवाल

– आंतरराष्ट्रीय (इंटरनॅशनल) आरोग्य 2024 हे अत्यंत महत्त्वपूर्ण ठरेल आणि आरोग्य आणि निरोगीपणा क्षेत्रासाठी भविष्यातील कृतींना भरीव चालना देईल.

– प्रदर्शन आणि परिषदेसह आयुष आणि निरोगीपणावरील तिसरे आंतरराष्ट्रीय प्रदर्शन आणि परिषद, 22 फेब्रुवारी ते 25 फेब्रुवारी दरम्यान अवध शिल्पग्राम, लखनौ येथे चार दिवस चालणार

– आंतरराष्ट्रीय आरोग्य 2024 मध्ये मोफत आरोग्य तपासणी आणि सल्लामसलत, तज्ञांचे समुपदेशन, आयुष विषयी व्याख्याने, योग प्रात्यक्षिके आणि निसर्गोपचार सत्र हे मुख्य आकर्षण

लखनौ, : भारत देश जागतिक स्तरावर, विशेषत: पारंपारिक औषध प्रणालीच्या प्रचारासाठी स्वतःला केंद्रस्थानी ठेवत आहे. एक पृथ्वी, एक कुटुंब, एक आरोग्य ही आपली कार्यपद्धती आहे तर प्रतिबंध, उपचार आणि पुनर्वसन हे समाज म्हणून आपल्याला निरोगी ठेवण्याचे स्त्रोत आहेत. लोकल ते व्होकल आणि व्होकल ते जागतिक पातळीवर (ग्लोबल) पारंपारिक औषधांना प्रोत्साहन देण्यासाठी स्वभाव आणि उत्सुकता विकसित करणे हीच एक दृष्टी आहे जी आम्ही आमच्यासोबत घेऊन जात आहोत, असे केंद्रीय आयुष आणि बंदरे, जहाज आणि जलमार्ग मंत्री सर्बानंद सोनोवाल यांनी बुधवारी सांगितले.

आयुष मंत्रालय, वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय, वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय यांच्या संयुक्त विद्यमाने आणि फिक्कीद्वारे आयोजित ‘आंतरराष्ट्रीय आरोग्य 2024’ आयुष आणि वेलनेस क्षेत्रावरील तिसरे आंतरराष्ट्रीय प्रदर्शन आणि परिषद – ‘आंतरराष्ट्रीय आरोग्य 2024’ मध्ये सोनोवाल यांनी केंद्र सरकारनची भूमिका स्पष्ट केली.

“पुढील 25 वर्षे आपल्याजवळ असलेल्या सामर्थ्याचे प्रदर्शन करून 2047 पर्यंत जगातील प्रथम क्रमांकाचे विकसित राष्ट्र बनण्याचे भारताचे उद्दिष्ट आहे. आंतरराष्ट्रीय आरोग्य 2024 हे अत्यंत महत्त्वपूर्ण असेल आणि आरोग्य आणि वेलनेस क्षेत्रासाठी भविष्यातील कृतीला भरीव चालना देईल, असा मला विश्वास आहे. आता, भारत देशातील उपलब्ध संसाधनांचा साक्षीदार होऊ शकतो आणि जागतिक आरोग्य संघटनेने (डब्ल्यूओ) आधीच भारताची क्षमता आणि संसाधने (रिसोर्सेस) ओळखली आहेत. त्यांचे विस्तार कार्यालय जिनिव्हा येथून जामनगर, गुजरात येथे स्थलांतरित केले आहे. जगभरातील 170 पेक्षा जास्त देशांकडे पारंपारिक औषध पद्धती आहेत. मात्र, भारत हा विशिष्ट फरक प्रस्थापित करणारा पहिला देश आहे,” असे सोनोवाल म्हणाले.

आयुष आणि महिला व बाल विकास मंत्रालयाचे राज्यमंत्री डॉ. मुंजापारा महेंद्रभाई यांनी कार्यक्रमाला संबोधित करताना म्हटले की, “गेल्या दशकापासून, आयुष मंत्रालयाने आयुष क्षेत्रात परिवर्तनात्मक उपक्रम राबवले आहेत. याद्वारे भारताच्या पारंपारिक औषधांच्या लँडस्केपला आकार देण्याचे प्रमुख उद्दिष्ट आहे.”

2014 मध्ये त्याची स्थापना झाल्यापासून आयुष मंत्रालयाने पारंपारिक औषधे आणि होमिओपॅथीसह सहकार्य करताना 24 देशांसोबत सामंजस्य करारावर स्वाक्षरी करण्यासारखे अनेक उपक्रम हाती घेतले आहेत. आयुष मंत्रालयाने 34 देशांमध्ये 39 आयुष माहिती सेलची स्थापना केली आहे. तंत्रज्ञान एकात्मतेसाठी आमचे समर्पण प्रदर्शित करण्यासाठी 22 प्रमुख डिजिटल उपक्रमातर्गत ग्रिड प्रादेशिक आरोग्य सेवा प्रणाली सुरू केली आहे. आमच्या प्रयत्नांमुळे उत्पादन, निर्यात आणि एमएसएमईच्या आणि स्टार्टअपच्या वाढीला चालना मिळाली आहे. शिवाय हेल्थकेअर उत्कृष्टता (एक्सलंस) ओळखली जात आहे. एक भरभराट होत असलेला उत्पादन उद्योग आणि वाढत्या निर्यातीसह आयुषने जागतिक आरोग्य पॉवरहाऊस म्हणून आपले स्थान मजबूत केले आहे जे आरोग्य आणि निरोगीपणा क्षेत्रासाठी आमची वचनबद्धता दर्शवते.

उत्तर प्रदेशचे आयुष, अन्न सुरक्षा आणि औषध प्रशासन खात्याचे राज्यमंत्री दयाशंकर मिश्रा यावेळी म्हणाले की, “लोकांना चांगल्या आरोग्य सुविधा उपलब्ध करून देण्याच्या उद्देशाने उत्तर प्रदेशमध्ये 4 हजार लहान-मोठी रुग्णालये स्थापन करण्यात आली आहेत. सध्या, 50 खाटांची 11 रुग्णालये सेवा देत असून विविध जिल्हा मुख्यालयांमध्ये 14 नवीन रुग्णालये बांधली जात आहेत. गोरखपूरमध्ये आयुष विद्यापीठाची स्थापना केली जात आहे. 19 सरकारी वैद्यकीय महाविद्यालये सध्या कार्यरत आहेत आणि 2 नवीन बांधली जात आहेत. याव्यतिरिक्त, 86 खाजगी वैद्यकीय महाविद्यालये आणि 300-400 फार्मसी आणि नर्सिंग महाविद्यालये लोकांना साध्या आणि सुलभ आरोग्य सेवा देण्यासाठी वचनबद्ध आहेत.”

उत्तर प्रदेशच्या महिला कल्याण, बालविकास आणि पुश्तहार खात्याच्या मंत्री प्रतिभा शुक्ला यांनी सांगितले की, “कोरोना महामारीच्या काळात, इतर औषधांसह, आयुर्वेद, योग आणि मंत्रालयाने निसर्गोपचार, युनानी, सिद्ध आणि होमिओपॅथी (आयुष) यांनीही लोकांची प्रतिकारशक्ती वाढवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली.

उत्तर प्रदेश सरकारच्या प्रधान सचिव लीना जोहरी (आयएएस) यांनी आयुषचे प्रमाणीकरण करण्यासाठी संशोधन आणि शिक्षणाची महत्त्वपूर्ण भूमिका अधोरेखित केली आणि वैद्यकीय पर्याय म्हणून त्याच्या व्यवहार्यतेसाठी राज्य समर्थनावर भर दिला. आयुर्वेद, युनानी आणि होमिओपॅथीमधील संशोधन आणि शिक्षणासाठी राज्याच्या अर्थसंकल्पात तरतुदींसह, आयुष प्रगतीसाठी सज्ज आहे. आधुनिक औषध आणि मॅपिंग दवाखान्यांसोबत एकीकरण आयुषची सर्वांगीण कल्याणासाठी वचनबद्धता दर्शवते. एकत्रितपणे, हे प्रयत्न निरोगी भविष्यासाठी मार्ग प्रशस्त करतात

भारत सरकारच्या आयुष मंत्रालयाचे सहसचिव बी.के. सिंग यांनी आयुष प्रणालीचे महत्त्व अधोरेखित करताना, जी – ट्वेन्टी आणि ब्रिक्स सारख्या मंचांमध्ये पारंपारिक औषधांच्या जागतिक मान्यतावर भर दिला. “भारत पारंपारिक आणि आधुनिक वैद्यकांना एकत्रित करण्यात, सर्वांगीण निरोगीपणाला चालना देण्यात अग्रेसर आहे. ही परिषद पारंपारिक औषधांमध्ये संशोधन आणि नाविन्यपूर्ण प्रगती करण्यासाठी भारताचे समर्पण दर्शवते.

उत्तर प्रदेश विधानसभा आमदार तसेच महिला कल्याण, बालविकास आणि पुश्तहार खात्याच्या मंत्री प्रतिभा शुक्ला यांनी सांगितले की, “कोरोना व्हायरस महामारीच्या काळात, इतर औषधांसह, आयुर्वेद, योग आणि मंत्रालयाने निसर्गोपचार, युनानी, सिद्ध आणि होमिओपॅथी (आयुष) यांनीही लोकांची प्रतिकारशक्ती वाढवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली.

उत्तर प्रदेश सरकारच्या प्रधान सचिव लीना जोहरी यांनी (आयएएस) कार्यक्रमाला संबोधित करताना, आयुषचे प्रमाणीकरण करण्यासाठी संशोधन आणि शिक्षणाची महत्त्वपूर्ण भूमिका अधोरेखित केली आणि वैद्यकीय पर्याय म्हणून त्याच्या व्यवहार्यतेसाठी राज्य सरकारच्या पाठिंब्यावर भर दिला. आयुर्वेद, युनानी आणि होमिओपॅथीमधील संशोधन आणि शिक्षणासाठी राज्याच्या अर्थसंकल्पात तरतुदींसह, आयुष प्रगतीसाठी सज्ज आहे. आधुनिक औषध आणि मॅपिंग दवाखान्यांसोबत एकीकरण आयुषची सर्वांगीण कल्याणासाठी वचनबद्धता दर्शवते. एकत्रितपणे, हे प्रयत्न निरोगी भविष्यासाठी मार्ग प्रशस्त करतात.

केंद्र सरकारच्या आयुष मंत्रालयाचे सहसचिव बी. के. सिंग यांनी आयुष प्रणालीचे महत्त्व अधोरेखित करताना, भारताने जी- ट्वेंटी आणि ब्रिक्ससारख्या आंतरराष्ट्रीय परिषदांमध्ये पारंपारिक औषधांच्या जागतिक मान्यतावर भर दिला. भारत पारंपारिक आणि आधुनिक वैद्यकांना एकत्रित करण्यात, सर्वांगीण निरोगीपणाला चालना देण्यात अग्रेसर आहे. ही परिषद पारंपारिक औषधांमध्ये संशोधन आणि नाविन्यपूर्ण प्रगती करण्यासाठी भारताचे समर्पण दर्शवते.

कार्यक्रमाची सुरुवात फिक्की आयुष समितीचे सह-अध्यक्ष अरविंद वार्चस्वी यांच्या स्वागतपर भाषणाने झाली; व्यवस्थापकीय संचालक श्री तत्व यांनी या कार्यक्रमाला संबोधित करताना सांगितले की, “आयुषची जागतिक ओळख त्याचे कायमस्वरूपी महत्त्व अधोरेखित करते. ६० हून अधिक देशांच्या प्रतिनिधित्वासह, उद्योग आणि सरकारी वचनबद्धता गुणवत्ता आणि संशोधन प्रगती सुनिश्चित करते. सर्वांगीण कल्याणासाठी आयुर्वेद, योग, युनानी, सिद्ध आणि होमिओपॅथीचा स्वीकार करण्याची गरज आहे.”

फिक्की आयुष समिती आणि मुलतानी फार्मास्युटिकल्सचे अध्यक्ष डॉ. प्रदीप मुलतानी यांनी आभार मानले व प्रदर्शनाच्या यशस्वीतेसाठी शुभेच्छा दिल्या.

कार्यक्रमाच्या उद्घाटन सत्रादरम्यान, IndieExport इंडी एक्स्पोर्ट (T&CM निर्यातीसाठी अनुपालन रोडमॅप) आणि आयुष वर्क्स (वैज्ञानिक पुराव्याचे संकलन) खंड १ अहवालाचे अनावरण करून एक महत्त्वपूर्ण टप्पा गाठला गेला.

IndieExport अहवालाचे प्रकाशन “T&CM निर्यातीसाठी अनुपालन रोडमॅप”बद्दल विस्तृत माहिती देते आणि भारताच्या गेल्या दोन वर्षांत 1.24 अमेरिकन डॉलर अब्ज पेक्षा जास्त आयुष निर्यातीची उल्लेखनीय वाढ दर्शवते. सर्वांगीण तंदुरुस्तीमध्ये जागतिक स्वारस्य आणि भारताच्या सक्रिय प्रचारामुळे प्रेरित, हे जगभरातील वाढती ओळख प्रतिबिंबित करते. श्रीलंका, बांगलादेश, नेपाळ, भूतान आणि मॉरिशस यांसारख्या उदयोन्मुख बाजारपेठांसह अमेरिका, युरोपियन युनियन आणि संयुक्त अरब अमिरातीसारखे प्रमुख आयातदार विविध जागतिक मागणीचे प्रदर्शन करतात. 2030 पर्यंत जागतिक T&CM मार्केट 694 अमेरिकन डॉलर अब्जांपर्यंत पोहोचण्याचा अंदाज असल्याने, आयुष आणि इतरांसाठी प्रचंड वाव आहे. आयुषची सतत जागतिक वाढ आणि स्वीकृती सुनिश्चित करण्यासाठी सरकार आणि संशोधन संस्था आधुनिक पुराव्यांसह प्राचीन पद्धती एकत्रित करण्यासाठी गुंतवणूक करतात.’

त्यानंतर “आयुष वर्क्स” पुस्तकाचे प्रकाशन करण्यात आले जे भारताच्या आयुष उद्योगाच्या जलद वाढीवर प्रकाश टाकते. या वाढीचे मूल्य 2020 मध्ये 18.1 अब्ज अमेरिकन डॉलर होते आणि 2025 पर्यंत 66 अब्ज अमेरिकन डॉलर्सपर्यंत पोहोचण्याचा अंदाज आहे. वाढती जागरूकता आणि सरकारच्या पाठिंब्याने समर्थित, आयुर्वेदासारख्या आयुष पद्धती आणि योगाचे वैज्ञानिकदृष्ट्या प्रमाणीकरण केले जात आहे. ज्यामुळे आधुनिक वैद्यक आणि औषधांच्या नवीन शोधांशी त्यांच्या एकात्मतेचा मार्ग मोकळा झाला आहे. हा वाढीचा मार्ग आयुषच्या जागतिक आरोग्यावर आणि कल्याणावर महत्त्वपूर्ण प्रभाव पाडण्याची क्षमता अधोरेखित करतो.

आयुष आणि निरोगीपणावरील तिसरे आंतरराष्ट्रीय प्रदर्शन आणि परिषदेने आपल्या उद्घाटनाच्या दिवसाची सुरुवात अभ्यासपूर्ण भाषणे आणि चर्चांनी झाली. ज्यात आयुष क्षेत्रातील आणि त्यापुढील प्रसिद्ध व्यक्तींना एकत्र आणले. आयुष क्षेत्रातील आव्हाने आणि संधींचा शोध घेणे, जागतिक सहकार्य वाढवणे आणि पारंपारिक औषध पद्धतींमध्ये जागतिक प्रशासन मजबूत करण्यासाठी नियामक सामंजस्य वाढवणे हे या कार्यक्रमाचे उद्दिष्ट आहे.

आयुष पोषण (आयुर्वेद आहार): सर्वांगीण आरोग्य आणि निरोगीपणा वाढवणे या शीर्षकाखाली सकाळी झालेल्या सुरुवातीच्या सत्रात आयुष पोषणाचा एकूण आरोग्यावर होणारा परिणाम यावर चर्चा झाली.

विविध चर्चा आणि सादरीकरणांद्वारे उपस्थितांनी आयुर्वेद आहार आणि आरोग्य आणि निरोगीपणा वाढविण्यासाठी त्याचे महत्त्व याविषयी माहिती मिळवली.

त्यानंतरचे सत्र, ग्लोबल पर्स्पेक्टिव्ह – स्ट्रेंथनिंग ग्लोबल गव्हर्नन्ससाठी नियामक सामंजस्य कराराने भारत आणि इतर देशांतील उच्च-स्तरीय धोरणकर्ते, सरकारी अधिकारी आणि खाजगी क्षेत्रातील प्रतिनिधींना एकत्र आणले. सहकार्य आणि गुंतवणुकीच्या संधींना चालना देऊन, जागतिक स्तरावर आयुष क्षेत्रातील नियम आणि धोरणे संरेखित आणि प्रमाणित करणे हे सत्राचे उद्दिष्ट आहे.

अंतर्दृष्टीपूर्ण चर्चांच्या मालिकेचा समारोप करताना, सीईओंच्या गोलमेजाने आयुष क्षेत्रातील आव्हाने आणि संधी शोधण्यावर लक्ष केंद्रित केले. या सत्राने आयुष क्षेत्रातील सीईओ आणि नेत्यांना संशोधन आणि विकास, नियामक फ्रेमवर्क, बाजार विस्तार धोरण आणि ग्राहक जागरूकता यासारख्या विविध पैलूंवर चर्चा करण्यासाठी व्यासपीठ उपलब्ध करून दिले.

उद्घाटन सत्राने कार्यक्रमाच्या पहिल्या दिवसाची सांगता झाली, रिबन कापण्याच्या समारंभात मान्यवरांनी भाग घेतला. मान्यवरांसह उपस्थितांनी स्टॉल्स आणि प्रदर्शनाला भेटी दिल्या.